Pro Persona - Wolfheze

Nadat de gereformeerde Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders in 1907 het initiatief nam om op het uitgebreide terrein van het huidige Pro Persona in Wolfheze een kliniek voor de behandeling van psychiatrische patiënten te stichten zijn er tot de Tweede Wereldoorlog een aantal markante en historische gebouwen verrezen.

De bekendste van de hand van architect J.E. Rothuizen zijn het opleidingspaviljoen “Sonneheerdt”, het hoofdgebouw en de directeurswoning en het paviljoen “Boschzicht”.

“Sonneheerdt” is het opleidingspaviljoen uit 1925 en is kenmerkend voor de Amsterdamse School. Het gebouw heeft een hoge dwarsgeplaatste kap met rode pannen. De ingang van het pand is geplaatst in een uitbouw, die aan beide zijden is voorzien van veranda's. Het paviljoen was bedoeld als opleidingscentrum, maar had ook recreatieruimten en een ziekenboeg voor het personeel. Het andere paviljoen “Boschzicht” werd bijna 15 jaar later ontworpen door dezelfde architect, maar met een heel ander uiterlijk. Hier gaat het om een witgepleisterd gebouw met hellende daken en het nabijgelegen prieel, beide zijn inmiddels gerenoveerd.

In 1933 kreeg Rothuizen de opdracht om het hoofdgebouw met de directeurswoning te ontwerpen.. In deze kliniek waren twee lange vleugels voor de behandeling van 55 mannelijke en 75 vrouwelijke psychiatrische patiënten. Het gebouw is niet symmetrisch, de beide hoofdvleugels verspringen iets en hebben deels twee en deels drie bouwlagen en in het centrale deel is een verbinding tussen de twee vleugels. De gevels werden uitgevoerd in schoon metselwerk, de kliniek had stalen ramen en was voorzien van zadeldaken. In de hal waren twee gebrandschilderde ramen aangebracht, gemaakt door J.H.E. Schilling. De voorstellingen verbeeldden de 'roep om bevrijding' en 'bevrijding'. Het hoofdgebouw liep in de Tweede Wereldoorlog zware schade op, maar kon worden herbouwd en werd in 1987 uiteindelijk afgebroken.

Waar "Sonneheerdt" duidelijk verwijzingen heeft naar de Amsterdamse School, het verdwenen hoofdgebouw (ooit de kliniek Neder-Veluwe) past bij de meer zakelijke baksteenarchitectuur van bijvoorbeeld architecten als Van der Steur (Museum Boijmans van Beuningen) of Friedhoff (raadhuis Enschede) lijkt "Boschzicht" van een architect, behorend tot het Nieuwe Bouwen: wit gestucd, licht hellende koperen daken, stalen ramen en in niets meer symmetrisch.

Rothuizen, of Rotshuizen zoals hij zich later noemde, lijkt zeer soepel te hebben meebewogen met de diverse architectuurstromingen voor de oorlog.

Vele gebouwen uit deze periode zijn inmiddels gemeentelijk monumenten en vooral de gebouwen die samen nog steeds de as van de stedenbouwkundige structuur vormen hebben dit predikaat: "Sonneheerdt", het huidige hoofdgebouw (het voormalige administratiegebouw), de kerk (een belangrijke verwijzing naar de van oorsprong gereformeerde achtergrond), recreatiegebouw "De Vlinder" en niet te vergeten de watertoren, dicht bij het Museum AZP Wolfheze.

Bron: https://www.bonas.nl/archiwijzer/gegevens.php?inr=0697.00037